Mẹ bỉm sữa thắc mắc: Cho con bú uống thuốc tránh thai được không?

Sau khi “vượt cạn” thành công, nhiều bà mẹ bỉm sữa lại đối mặt với một nỗi lo khác: mang thai ngoài ý muốn khi em bé còn quá nhỏ. Thuốc tránh thai từ lâu đã là một biện pháp quen thuộc, tiện lợi và hiệu quả được nhiều phụ nữ tin dùng. Tuy nhiên, khi đang trong giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ, câu hỏi “Cho Con Bú Uống Thuốc Tránh Thai được Không?” lại khiến không ít người phân vân, lo lắng về những ảnh hưởng tiềm ẩn đến nguồn sữa quý giá và sức khỏe của bé. Liệu có loại thuốc tránh thai nào an toàn cho mẹ bỉm sữa không? Chúng ta cùng tìm hiểu nhé.

Khả năng mang thai khi cho con bú và nỗi băn khoăn về thuốc

Nhiều người lầm tưởng rằng việc cho con bú hoàn toàn (bao gồm cả bú đêm) là một biện pháp tránh thai tự nhiên hiệu quả. Điều này đúng một phần với phương pháp Vô kinh cho con bú (LAM), nhưng hiệu quả chỉ đạt khoảng 98% trong 6 tháng đầu sau sinh, khi mẹ cho bú hoàn toàn theo cữ, chưa có kinh nguyệt trở lại, và bé dưới 6 tháng tuổi. Sau thời gian này hoặc khi các điều kiện không còn đủ, khả năng rụng trứng và mang thai sẽ tăng lên đáng kể.

Chính vì vậy, việc chủ động áp dụng biện pháp tránh thai an toàn là rất cần thiết. Tuy nhiên, lo ngại về việc các hormone trong thuốc tránh thai có thể đi vào sữa mẹ và ảnh hưởng đến sự phát triển của bé là hoàn toàn chính đáng và là điều khiến nhiều mẹ bỉm phải cân nhắc.

Các loại thuốc tránh thai khẩn cấp cho mẹ bỉm sữa

Trong những trường hợp “khẩn cấp” như quan hệ tình dục không có biện pháp bảo vệ, hoặc biện pháp đang dùng bị thất bại, thuốc tránh thai khẩn cấp là lựa chọn được nghĩ đến đầu tiên. Tuy nhiên, không phải loại thuốc tránh thai khẩn cấp nào cũng an toàn cho phụ nữ đang cho con bú.

Trên thị trường hiện nay, thuốc tránh thai khẩn cấp phổ biến thường chứa một trong hai hoạt chất chính:

1. Levonorgestrel: Thường có tên thương mại là Postinor 1 (1 viên) hoặc Postinor 2 (2 viên).
2. Mifepriston 10mg: Tên thương mại thường là Mifestad 10, Mifentra 10…

Theo các chuyên gia y tế, thuốc tránh thai khẩn cấp chứa hoạt chất Mifepriston 10mg chống chỉ định sử dụng cho phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ. Hoạt chất này có thể ảnh hưởng đến em bé.

Ngược lại, phụ nữ đang cho con bú hoàn toàn có thể sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp chứa hoạt chất Levonorgestrel (như Postinor 1 hoặc Postinor 2) mà không lo ngại về việc gây hại cho bé. Hàm lượng progestin trong loại thuốc này khá thấp và ít ảnh hưởng đến chất lượng sữa.

Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa Mifepriston 10mg (ví dụ: Mifestad) không dùng khi cho con bú

Cách sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp Levonorgestrel (ví dụ Postinor):

• Uống 1 hoặc 2 viên càng sớm càng tốt sau khi quan hệ tình dục không bảo vệ, tốt nhất trong vòng 72 giờ (3 ngày).
• Hiệu quả tránh thai sẽ cao nhất nếu uống trong vòng 24 giờ đầu.
• Nếu nôn trong vòng 3 giờ sau khi uống thuốc, cần uống bù ngay một viên khác.

Lưu ý quan trọng: Thuốc tránh thai khẩn cấp không phải là biện pháp tránh thai hàng ngày và không nên lạm dụng. Sử dụng quá 1 lần trong một chu kỳ kinh nguyệt có thể gây rối loạn kinh nguyệt. Loại thuốc này cũng không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục như HIV.

Viên tránh thai khẩn cấp chứa Levonorgestrel (ví dụ: Postinor), loại có thể dùng khi cho con bú

Các lựa chọn tránh thai hàng ngày cho phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ

Bên cạnh thuốc khẩn cấp, nếu muốn một biện pháp tránh thai lâu dài và chủ động hơn, mẹ bỉm sữa có thể cân nhắc các loại thuốc tránh thai hàng ngày.

Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin (POPs – Progestin-Only Pills)

Đây là lựa chọn được ưu tiên hàng đầu cho phụ nữ đang cho con bú. Các loại thuốc này (ví dụ như Embevin) chỉ chứa một loại hormone progestin với liều lượng thấp. Chúng hoạt động chủ yếu bằng cách làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung, ngăn không cho tinh trùng gặp trứng. Một số loại còn có thể ức chế rụng trứng.

Ưu điểm của POPs là rất hiệu quả khi được sử dụng đúng cách và đặc biệt an toàn, không ảnh hưởng đến việc sản xuất sữa mẹ. Tuy nhiên, yêu cầu lớn nhất là mẹ cần uống thuốc đúng giờ mỗi ngày. Chỉ cần quên hoặc uống chậm vài giờ (thường là quá 3-4 giờ so với giờ quy định) cũng có thể làm giảm đáng kể hiệu quả tránh thai.

Việc sử dụng POPs trong 6 tháng đầu sau sinh được coi là một lựa chọn khôn ngoan bởi đây là giai đoạn bé cần bú mẹ hoàn toàn và mẹ bỉm sữa cũng bận rộn, khó có thời gian theo dõi các dấu hiệu rụng trứng phức tạp.

Thuốc tránh thai dạng phối hợp (Combined Oral Contraceptives – COCs)

Loại thuốc này chứa cả hai loại hormone là estrogen và progestin. COCs có hiệu quả tránh thai rất cao. Tuy nhiên, hormone estrogen có trong thuốc có thể làm giảm lượng sữa mẹ tiết ra, đôi khi lên đến 40%.

Vì vậy, nếu muốn sử dụng thuốc tránh thai dạng phối hợp, mẹ bỉm sữa nên chờ đến khi em bé được ít nhất 6 tháng tuổi. Lúc này, bé đã bắt đầu ăn dặm và việc giảm lượng sữa mẹ một chút sẽ ít ảnh hưởng hơn đến sự phát triển và cân nặng của bé. Trong 6 tháng đầu đời, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng chính và cực kỳ quan trọng, do đó không nên dùng COCs trong giai đoạn này.

Các biện pháp tránh thai khác hiệu quả cho mẹ bỉm sữa

Nếu mẹ bỉm sữa cảm thấy việc uống thuốc hàng ngày không phù hợp (ví dụ như hay quên) hoặc muốn một biện pháp có hiệu quả kéo dài hơn, có nhiều lựa chọn khác đáng cân nhắc:

• Thuốc tiêm tránh thai: Chứa hormone progestin, có tác dụng trong vài tuần hoặc vài tháng tùy loại.
• Cấy que tránh thai: Một que nhỏ chứa hormone progestin được cấy dưới da cánh tay, có tác dụng tránh thai trong 3-5 năm. (Tham khảo thêm về hiệu quả tránh thai của que cấy [Implanon]).
• Đặt vòng tránh thai nội tiết: Vòng được đặt vào tử cung, giải phóng hormone progestin tại chỗ, có tác dụng tránh thai trong vài năm.
• Bao cao su: Đây là biện pháp tránh thai đơn giản, tiện lợi và đặc biệt có ưu điểm kép là vừa tránh thai, vừa phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Đặt vòng tránh thai nội tiết – một lựa chọn lâu dài cho mẹ bỉm sữa

Lựa chọn biện pháp nào còn phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe, nhu cầu và sự phù hợp của từng cá nhân.

Bao cao su – biện pháp kép vừa tránh thai vừa phòng bệnh lây truyền

Những điều mẹ bỉm cần lưu ý khi dùng thuốc tránh thai

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa, mẹ bỉm sữa cần ghi nhớ những điều quan trọng sau đây khi sử dụng thuốc tránh thai hoặc bất kỳ biện pháp ngừa thai nội tiết nào:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ: Đây là bước quan trọng nhất. Dù chỉ sử dụng thuốc khẩn cấp hay các biện pháp lâu dài, việc được tư vấn bởi chuyên gia y tế sẽ giúp mẹ lựa chọn được phương pháp phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe sau sinh, tiền sử bệnh lý (ví dụ như [tiểu đường thai kỳ] làm tăng nguy cơ [tiểu đường tuýp 2] sau này) và quá trình nuôi con bằng sữa mẹ. Mẹ cũng nên thông báo cho bác sĩ về bất kỳ loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng nào đang dùng, kể cả các loại như [thuốc sulpiride 50mg] hay [thuốc bổ não nhật bản], để tránh tương tác không mong muốn.
• Theo dõi tác dụng phụ: Một số mẹ có thể gặp tác dụng phụ khi dùng thuốc tránh thai nội tiết trong giai đoạn cho con bú, bao gồm:
  • Giảm lượng sữa tiết ra (thường gặp với thuốc phối hợp hoặc ở một số ít người dùng POPs).
  • Thay đổi tâm trạng, cảm thấy cáu gắt, khó chịu (chưa có nghiên cứu chứng minh rõ ràng nhưng là ghi nhận từ người dùng).
  • Tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 (đặc biệt nếu có tiền sử tiểu đường thai kỳ).
• Cân nhắc đổi biện pháp nếu cần: Nếu nhận thấy lượng sữa giảm đáng kể làm ảnh hưởng đến sự tăng cân của bé, hoặc mẹ gặp các tác dụng phụ khó chịu khác, hãy trao đổi với bác sĩ để tìm một biện pháp tránh thai khác phù hợp hơn. Tương tự, nếu mẹ hay quên uống thuốc đúng giờ, việc chuyển sang tiêm, cấy, hoặc đặt vòng có thể hiệu quả hơn.
• Không bỏ qua bao cao su: Dù đã sử dụng biện pháp tránh thai nội tiết, việc sử dụng bao cao su vẫn được khuyến khích, đặc biệt nếu mẹ có nhiều bạn tình hoặc có nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Kết luận

Tóm lại, câu trả lời cho câu hỏi “cho con bú uống thuốc tránh thai được không” là CÓ, nhưng cần lựa chọn đúng loại và sử dụng đúng cách. Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa Levonorgestrel (Postinor) và thuốc tránh thai hàng ngày chỉ chứa Progestin (POPs) là những lựa chọn an toàn cho phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ, không ảnh hưởng đáng kể đến nguồn sữa và sức khỏe của bé. Thuốc tránh thai phối hợp chứa estrogen chỉ nên dùng sau 6 tháng.

Quan trọng nhất, phụ nữ sau sinh đang cho con bú cần chủ động tìm kiếm thông tin và tham khảo ý kiến bác sĩ sản phụ khoa để được tư vấn cụ thể về biện pháp tránh thai phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe cá nhân và giai đoạn nuôi con, đảm bảo an toàn tối đa cho cả mẹ và bé.

Tài liệu tham khảo

• Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Hoàng Thị Ánh Tuyết – Khoa Sản phụ khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park và Bác sĩ chuyên khoa II Tạ Quốc Bản – Khoa Sản phụ khoa – Bệnh viện Đa khoa Vinmec Phú Quốc (Dựa trên thông tin từ nguồn Vinmec).