Những công dụng bất ngờ của cây Nhân Trần với sức khỏe bạn nên biết

Cây Nhân Trần từ lâu đã quen thuộc trong y học cổ truyền Việt Nam, được biết đến như một loại thảo dược quý với khả năng thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt là các bệnh về gan mật. Nhưng liệu bạn đã thực sự hiểu rõ về loài cây này cũng như những công dụng đa dạng của nó? Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá chi tiết về Nhân Trần và cách sử dụng hiệu quả loại dược liệu tự nhiên này.

Cây Nhân Trần (danh pháp khoa học thường gặp là Artemisia capillaris hoặc Artemisia scoparia) còn được gọi bằng nhiều tên khác như chè cát, chè nội, hoặc hoắc hương núi. Đây là loài cây thân thảo mọc hoang, ưa sáng và ẩm, thường thấy lẫn trong các bụi cây thấp. Cây có chiều cao khiêm tốn, khoảng 40-100cm, điểm đặc trưng là thân và lá tỏa ra mùi thơm dễ chịu. Lá Nhân Trần hình trái xoan, mọc đối xứng và phủ lông mịn ở cả hai mặt. Hoa thường mọc thành cụm ở đầu cành, có màu lam tím, đài hoa hình chuông chia thành 5 răng. Quả Nhân Trần hình trứng nhỏ, chứa nhiều hạt li ti bên trong.

Cây Nhân Trần có mấy loại phổ biến?

Dù mọc phổ biến ở Việt Nam, không phải ai cũng biết rằng Nhân Trần có nhiều loại khác nhau. Trên thực tế, có ba loại Nhân Trần chính thường được sử dụng làm thuốc: Nhân Trần cái, Nhân Trần bồ bồ và Nhân Trần cao. Trong đó, Nhân Trần cái và Nhân Trần bồ bồ là hai loại phổ biến nhất ở Việt Nam, còn Nhân Trần cao thường được tìm thấy nhiều ở Trung Quốc.

Sự khác biệt giữa chúng nằm ở họ thực vật và đặc điểm dược tính:

• Nhân Trần cái: Thuộc họ Mã đề (trước đây xếp vào họ Hoa mõm chó). Loại này có hoạt tính kháng viêm tốt và đặc biệt hiệu quả trong việc tăng cường bài tiết mật.
• Nhân Trần bồ bồ: Cũng thuộc họ Mã đề. Công dụng tương tự Nhân Trần cái nhưng khả năng tăng tiết mật thường kém hơn một chút.
• Nhân Trần cao: Thuộc họ Cúc. Loại này nổi bật với tác dụng kháng khuẩn, đặc biệt với vi khuẩn ngoài da và giúp hạ sốt.

Ảnh minh họa 3 loại cây nhân trần phổ biến: Nhân Trần cái, Nhân Trần bồ bồ, Nhân Trần cao.

Tương tự như việc tìm hiểu về cây sống đời có mấy loại để chọn đúng loại cho mục đích sử dụng, việc phân biệt các loại Nhân Trần cũng giúp bạn áp dụng dược liệu hiệu quả và an toàn hơn.

Cây Nhân Trần có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Theo y học cổ truyền và các nghiên cứu hiện đại, hầu hết các bộ phận của cây Nhân Trần đều có thể dùng làm dược liệu, mang lại nhiều lợi ích đáng kể:

Hỗ trợ giải độc và bảo vệ gan

Đây là công dụng nổi bật nhất của Nhân Trần. Nhờ thành phần saponin cùng các hoạt chất khác, Nhân Trần giúp tăng cường chức năng thải độc của gan, hỗ trợ chống lại các yếu tố gây tổn thương tế bào gan, từ đó thanh lọc cơ thể hiệu quả.

Thanh nhiệt, tăng cường miễn dịch

Nhân Trần có tính mát, giúp giải nhiệt cơ thể, đặc biệt hữu ích trong những ngày nóng bức. Sử dụng nước sắc Nhân Trần đều đặn có thể giúp cơ thể cảm thấy nhẹ nhàng, tăng cường năng lượng và nâng cao sức đề kháng tự nhiên. Nhiều người thường kết hợp Nhân Trần với các loại thảo dược khác có tính mát tương tự như rau má hay râu ngô để tăng hiệu quả thanh lọc. Khi cơ thể được thanh nhiệt, hệ miễn dịch cũng hoạt động tốt hơn, giúp chống lại bệnh tật. Bên cạnh đó, việc bổ sung các loại thực phẩm có tính mát, giải nhiệt như nước từ quả la hán uống có tác dụng gì cũng là một cách hay để hỗ trợ cơ thể trong mùa nóng.

Kháng khuẩn và chống viêm nhiễm

Tinh dầu và saponin trong Nhân Trần có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn thường gặp như tụ cầu, trực khuẩn thương hàn, trực khuẩn mủ xanh, và một số loại nấm. Trong trường hợp vết thương ngoài da bị sưng viêm nhẹ, dân gian thường dùng lá Nhân Trần tươi giã nát đắp lên để giúp giảm sưng tấy và thúc đẩy quá trình lành vết thương.

Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan

Nhân Trần được ứng dụng rộng rãi trong việc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý gan mạn tính như viêm gan (đặc biệt là viêm gan virus), vàng da, xơ gan, và gan nhiễm mỡ. Trong các đợt cấp của viêm gan virus, Nhân Trần đã được chứng minh lâm sàng giúp cải thiện các chỉ số men gan, bilirubin và giảm cảm giác khó chịu ở vùng gan.

Nước sắc cây nhân trần hỗ trợ chức năng gan, giải độc cơ thể hiệu quả.

Cải thiện chứng mất ngủ kinh niên

Đối với những người gặp vấn đề về giấc ngủ, đặc biệt là mất ngủ kinh niên, Nhân Trần có thể là một giải pháp tự nhiên đáng cân nhắc. Thói quen uống nước Nhân Trần đều đặn được cho là giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, giúp bạn dễ đi vào giấc ngủ hơn, ngủ sâu và ngon giấc hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý không nên uống Nhân Trần vào buổi tối muộn sát giờ đi ngủ vì có thể gây tác dụng phụ không mong muốn như đau bụng nhẹ ở một số người.

Hỗ trợ cầm máu tạm thời

Trong các trường hợp cần cầm máu khẩn cấp cho vết thương nhỏ, lá Nhân Trần tươi giã nát và đắp lên có thể hỗ trợ làm đông máu. Công dụng này đặc biệt hữu ích trong y học cổ truyền, nhất là với những bệnh nhân có cơ địa máu khó đông, giúp kiểm soát chảy máu ban đầu trước khi có biện pháp y tế phù hợp.

Hỗ trợ điều trị viêm túi mật

Nghiên cứu khoa học đã tìm thấy trong Nhân Trần hoạt chất 6,7-dimethoxycoumarin, có tác dụng kích thích bài tiết mật. Hoạt chất này giúp làm giãn cơ vòng Oddi (nằm ở ngã ba đường mật, ống tụy và tá tràng), tạo điều kiện cho mật từ gan và túi mật chảy xuống ruột dễ dàng hơn, từ đó cải thiện tình trạng ứ trệ mật và hỗ trợ điều trị viêm túi mật.

Giúp hạ huyết áp nhẹ

Đối với những người có tiền sử tăng huyết áp hoặc huyết áp dao động, việc sử dụng Nhân Trần trong chế độ sinh hoạt hàng ngày có thể giúp duy trì các chỉ số huyết áp ở mức ổn định hơn. Nhân Trần có tác dụng làm giãn mạch nhẹ, góp phần hỗ trợ điều hòa huyết áp.

Uống trà nhân trần có thể giúp hỗ trợ hạ và ổn định huyết áp cho người bệnh.

Giúp hạ mỡ máu, phòng ngừa gan nhiễm mỡ

Chế độ ăn uống không hợp lý là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng mỡ máu cao, tiềm ẩn nguy cơ gan nhiễm mỡ và các bệnh tim mạch. Nhân Trần được biết đến với khả năng hỗ trợ chuyển hóa lipid, giúp hạ nồng độ mỡ trong máu, từ đó hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ hiệu quả.

Lợi tiểu, cải thiện chức năng thận

Nhân Trần có đặc tính lợi tiểu mạnh, giúp cải thiện các vấn đề về đường tiết niệu như bí tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt hay thậm chí tiểu ra máu (trong một số trường hợp viêm nhiễm). Kết hợp Nhân Trần với râu ngô càng tăng cường công dụng lợi tiểu và hỗ trợ chức năng thận tốt hơn.

Tiềm năng ức chế tế bào ung thư

Một số nghiên cứu ban đầu cho thấy Nhân Trần chứa hàm lượng flavonoid và saponin đáng kể, là những hợp chất có tiềm năng kháng u và ức chế sự phát triển của một số dòng tế bào ung thư. Trong y học cổ truyền, Nhân Trần đôi khi được kết hợp với các dược liệu khác như cà gai leo, cây xạ đen, hoặc mật nhân để hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân ung thư, tuy nhiên đây vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu khoa học chuyên sâu và chỉ được sử dụng dưới sự hướng dẫn của chuyên gia.

Làm đẹp da, trị mụn

Nhờ khả năng thải độc và thanh lọc cơ thể từ bên trong, Nhân Trần giúp cải thiện đáng kể các vấn đề về da do nóng trong hoặc rối loạn nội tiết tố gây ra, đặc biệt là mụn nhọt, mẩn ngứa, mề đay hay trứng cá. Khi cơ thể được làm mát và giải độc, hệ nội tiết hoạt động ổn định hơn, làn da sẽ trở nên mịn màng, giảm đáng kể tình trạng mụn.

Những lưu ý quan trọng khi sử dụng cây Nhân Trần

Dù Nhân Trần mang lại nhiều công dụng quý báu, việc sử dụng không đúng cách có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Để đảm bảo an toàn và phát huy tối đa hiệu quả của loại thảo dược này, bạn cần ghi nhớ một số lưu ý quan trọng:

• Tuyệt đối không kết hợp Nhân Trần với Cam thảo: Nhân Trần có tính lợi tiểu, đào thải nước, trong khi Cam thảo lại có tính giữ nước. Sự kết hợp này tạo ra tương tác trái ngược, làm giảm hiệu quả của cả hai loại dược liệu và có thể gây ra những phản ứng không tốt cho cơ thể.
• Không nên dùng Nhân Trần hàng ngày và liên tục trong thời gian dài: Do đặc tính lợi tiểu mạnh, việc sử dụng Nhân Trần mỗi ngày với lượng lớn có thể khiến cơ thể mất đi một lượng nước và các chất điện giải, dinh dưỡng quan trọng. Điều này dễ dẫn đến tình trạng mất nước, mệt mỏi, kém tập trung. Chỉ nên sử dụng Nhân Trần theo đợt hoặc khi có chỉ định của thầy thuốc.
• Hạn chế sử dụng cho một số đối tượng: Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú không mắc các bệnh lý về gan nên hạn chế dùng Nhân Trần. Vị thuốc này có thể ảnh hưởng đến quá trình tiết sữa, gây ít sữa hoặc mất sữa. Các đối tượng khác có bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc Tây y cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Người dùng cần tìm hiểu kỹ thông tin và tham khảo ý kiến chuyên gia khi sử dụng cây nhân trần.

Tóm lại, Nhân Trần là một dược liệu tự nhiên tuyệt vời với tính mát và vô vàn công dụng cho sức khỏe, đặc biệt là hỗ trợ gan mật và thanh nhiệt cơ thể. Tuy nhiên, để Nhân Trần phát huy hết giá trị mà không gây hại, điều quan trọng là bạn cần tìm hiểu kỹ thông tin, sử dụng đúng liều lượng và phương pháp, và luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi đưa vào phác đồ điều trị hoặc sử dụng thường xuyên.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.