Contents
Bệnh giời leo, hay còn gọi là zona thần kinh, là một tình trạng da liễu khá phổ biến ở Việt Nam, do sự tái hoạt động của virus Varicella Zoster (VZV), cùng loại virus gây bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi thủy đậu, virus VZV không biến mất mà “ngủ yên” trong hệ thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu, virus có thể bùng phát trở lại, gây ra bệnh giời leo với những tổn thương da đặc trưng và cơn đau dây thần kinh dai dẳng.
Việc điều trị giời leo cần sự thăm khám và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo đúng phương pháp và hiệu quả. Bên cạnh các loại thuốc uống kháng virus, thuốc bôi ngoài da đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nhanh triệu chứng tại chỗ, làm khô mụn nước, và ngăn ngừa bội nhiễm. Một trong những loại thuốc bôi được sử dụng rộng rãi và hiệu quả là thuốc bôi trị giời leo chứa hoạt chất Acyclovir.
Giời Leo và Vai Trò Của Thuốc Bôi Trong Điều Trị
Bệnh giời leo thường biểu hiện bằng phát ban đỏ và mụn nước xuất hiện theo dải dọc theo đường đi của dây thần kinh, kèm theo cảm giác ngứa, nóng rát, và đặc biệt là đau. Cơn đau do giời leo có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm sau khi tổn thương da đã lành, được gọi là đau thần kinh sau zona.
Điều trị giời leo sớm, đặc biệt là trong vòng 72 giờ đầu kể từ khi phát ban, là rất quan trọng để giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh, rút ngắn thời gian phát ban, giảm đau và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài. Thuốc bôi là một phần không thể thiếu trong phác đồ điều trị, giúp kiểm soát tình trạng tổn thương da trực tiếp.
Hình ảnh minh họa bệnh giời leo và thuốc bôi
Khi sử dụng thuốc bôi trị giời leo, người bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:
- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Chỉ sử dụng các loại thuốc bôi theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ về loại thuốc, liều lượng và thời gian dùng.
- Đúng liều lượng và tần suất: Không lạm dụng hoặc bôi quá nhiều, quá dày, hoặc kéo dài thời gian sử dụng hơn chỉ định. Điều này có thể gây mỏng da hoặc các tác dụng phụ khác.
- Vệ sinh sạch sẽ: Luôn rửa tay sạch bằng xà phòng diệt khuẩn trước và sau khi bôi thuốc. Vệ sinh nhẹ nhàng vùng da bị tổn thương bằng nước sạch hoặc nước muối sinh lý trước khi thoa thuốc để tránh bội nhiễm.
- Tránh vùng nhạy cảm: Cẩn trọng khi bôi thuốc gần mắt, miệng hoặc các vùng da nhạy cảm. Nếu bị giời leo ở những vị trí này, cần hỏi ý kiến bác sĩ để có chỉ định phù hợp.
- Đối tượng đặc biệt: Phụ nữ có thai, đang cho con bú, trẻ em và người có tiền sử dị ứng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc bôi nào.
- Theo dõi phản ứng: Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào sau khi bôi thuốc (ví dụ: kích ứng nặng, phát ban lan rộng), cần ngưng sử dụng và báo ngay cho bác sĩ.
Nguyên tắc sử dụng thuốc bôi trị giời leo đúng cách
Việc tuân thủ đúng các nguyên tắc này sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị của thuốc bôi.
Thuốc Bôi Acyclovir – Lựa Chọn Hàng Đầu Trị Giời Leo
Khi tìm kiếm “thuốc bôi trị giời leo”, Acyclovir thường là cái tên được nhắc đến đầu tiên bởi hiệu quả trực tiếp trong việc ức chế virus VZV. Acyclovir là một loại thuốc kháng virus được sử dụng dưới nhiều dạng, trong đó dạng thuốc mỡ hoặc kem bôi ngoài da rất hữu ích trong điều trị các tổn thương da do virus Herpes Simplex (gây mụn rộp ở môi, sinh dục) và virus Varicella Zoster (gây thủy đậu và giời leo).
Cơ chế hoạt động của Acyclovir là can thiệp vào quá trình nhân lên của virus, làm chậm hoặc ngừng sự phát triển của chúng. Đối với bệnh giời leo, thuốc bôi Acyclovir giúp:
- Ức chế sự phát triển của virus tại chỗ.
- Làm khô nhanh các mụn nước, ngăn chúng lan rộng.
- Giảm cảm giác đau, ngứa, nóng rát trên da.
- Hỗ trợ quá trình lành thương và giảm nguy cơ hình thành sẹo.
Cách dùng và liều lượng thuốc bôi Acyclovir:
Thông thường, người bệnh cần bôi thuốc mỡ Acyclovir lên vùng da bị tổn thương khoảng 4-5 lần mỗi ngày, cách đều nhau (ví dụ: mỗi 3-4 giờ). Liệu trình điều trị thường kéo dài khoảng 5-7 ngày. Tuy nhiên, tùy thuộc vào mức độ tổn thương và đáp ứng của người bệnh, bác sĩ có thể điều chỉnh tần suất và thời gian dùng thuốc. Cần tiếp tục bôi thuốc đủ liều theo chỉ định ngay cả khi các triệu chứng đã bắt đầu cải thiện.
Lưu ý khi sử dụng Acyclovir bôi ngoài da:
- Chỉ bôi thuốc lên vùng da bị ảnh hưởng. Tránh để thuốc dính vào mắt, mũi, miệng hoặc các màng nhầy khác.
- Trước khi bôi, rửa sạch và lau khô nhẹ nhàng vùng da cần điều trị.
- Rửa tay sạch trước và sau khi bôi thuốc.
- Một số người có thể gặp tác dụng phụ tại chỗ như cảm giác nóng rát, châm chích nhẹ, ngứa, hoặc ban đỏ thoáng qua tại vùng da bôi thuốc. Các tác dụng phụ này thường nhẹ và tự hết. Nếu phản ứng trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Thuốc bôi Acyclovir hiệu quả nhất khi được sử dụng sớm, tốt nhất là ngay khi có những dấu hiệu đầu tiên của giời leo (đau, ngứa, nóng rát) trước khi mụn nước hình thành hoặc trong vòng 72 giờ sau khi mụn nước xuất hiện.
Các Loại Thuốc Bôi Khác Có Thể Được Chỉ Định
Bên cạnh Acyclovir, tùy thuộc vào giai đoạn và tình trạng cụ thể của tổn thương da do giời leo, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc bôi khác nhằm mục đích sát khuẩn, làm khô mụn nước hoặc giảm triệu chứng:
-
Dung dịch sát khuẩn:
- Castellani: Chứa các hoạt chất sát khuẩn, kháng nấm. Giúp làm khô mụn nước, giảm ngứa, kháng viêm. Thường dùng 1-2 lần/ngày. Cần tránh tiếp xúc với mắt và vùng da nhạy cảm.
- Chlorhexidine: Có tính sát khuẩn mạnh, phổ rộng với cả vi khuẩn, nấm và virus. Ít hấp thu qua da, an toàn cho cả trẻ em và người lớn để vệ sinh vùng da tổn thương, ngăn ngừa nhiễm trùng. Dùng 2-3 lần/ngày. Tránh dùng chung với xà phòng chứa anion.
- Xanh Methylen: Dùng thoa lên mụn nước, bóng nước. Có khả năng liên kết với acid nucleic của virus, làm ức chế hoạt động và giúp mụn nước mau khô, kết vảy. Dùng 2 lần/ngày sau khi vệ sinh. Chỉ nên dùng ngắn ngày vì dùng lâu có thể gây thiếu máu hoặc kích ứng bàng quang. Không khuyến cáo cho người suy thận, thai phụ, phụ nữ cho con bú, người thiếu men G6PD.
- Thuốc tím (Kali Pemanganat): Có tính oxy hóa mạnh, giúp tiêu diệt virus, làm khô mụn nước. Cần pha loãng đúng nồng độ theo hướng dẫn. Màu tím của thuốc có thể gây khó theo dõi tình trạng da. Tránh tiếp xúc ánh sáng/nhiệt cao sau khi bôi.
-
Hỗn dịch làm dịu và khô da:
- Hồ nước (Calamine lotion): Chứa kẽm oxit, calcium carbonate, glycerin… Giúp làm dịu da, giảm ngứa, kháng khuẩn nhẹ và làm khô tổn thương. An toàn cho trẻ em và phụ nữ có thai. Bôi 1-2 lần/ngày. Chỉ dùng cho tổn thương da nhẹ, không dùng trên vùng da bội nhiễm, mụn nước vỡ, hoặc vết loét sâu.
Các loại kem bôi và thuốc mỡ thường dùng trị giời leo
Một số thuốc bôi trị giời leo hiệu quả như xanh methylen và hồ nước
Việc lựa chọn loại thuốc bôi nào phụ thuộc vào giai đoạn tiến triển của bệnh (mụn nước chưa vỡ hay đã vỡ, có bội nhiễm hay không) và chỉ định cụ thể của bác sĩ.
Những Loại Thuốc Bôi Cần Tránh Khi Trị Giời Leo
Trong quá trình điều trị giời leo, nhiều người bệnh có thể mắc sai lầm khi sử dụng các loại thuốc bôi không phù hợp, khiến tình trạng bệnh nặng thêm hoặc gây biến chứng:
- Thuốc chống dị ứng (ví dụ: kem chứa Corticoid): Giời leo không phải là phản ứng dị ứng. Các triệu chứng như mụn nước, ngứa, nóng rát có thể gây nhầm lẫn, nhưng nguyên nhân là do virus. Sử dụng thuốc chống dị ứng như Corticoid bôi tại chỗ không có hiệu quả kháng virus và có thể làm suy giảm miễn dịch tại chỗ, tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn phát triển mạnh hơn, khiến tổn thương lan rộng và khó lành hơn.
- Thảo dược hoặc bài thuốc tự chế: Dân gian lưu truyền nhiều bài thuốc trị giời leo bằng cách đắp lá cây, giã thảo dược… Tuy nhiên, hiện không có bằng chứng khoa học nào chứng minh hiệu quả kháng virus của các phương pháp này. Việc đắp các loại thảo dược tự chế lên vùng da bị tổn thương, mụn nước có thể gây mất vệ sinh nghiêm trọng, tăng nguy cơ nhiễm trùng da, viêm loét, và để lại sẹo xấu.
Do đó, tuyệt đối không tự ý bôi các loại thuốc hoặc thảo dược không có chỉ định y khoa lên vùng da bị giời leo.
Chăm Sóc Cơ Thể Khi Điều Trị Giời Leo
Để bệnh giời leo nhanh chóng hồi phục và giảm thiểu biến chứng, bên cạnh việc sử dụng thuốc bôi (trong đó có Thuốc Bôi Trị Giời Leo Acyclovir) và thuốc uống theo chỉ định, người bệnh cần lưu ý:
- Giữ vệ sinh cá nhân: Tắm rửa nhẹ nhàng hàng ngày với nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ được bác sĩ khuyên dùng. Tránh sử dụng xà phòng hoặc sữa tắm có chất tẩy rửa mạnh. Không chà xát mạnh lên vùng da tổn thương.
- Chọn trang phục: Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, chất liệu mềm mại, thấm hút mồ hôi tốt. Hạn chế để quần áo cọ xát vào vùng da có mụn nước.
- Dinh dưỡng: Tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu vitamin (đặc biệt là vitamin nhóm B, A, C), khoáng chất và protein để tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ phục hồi. Uống đủ nước.
- Kiêng khem: Tránh các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ.
- Tuân thủ y lệnh: Tuyệt đối không tự ý thay đổi liều lượng, ngưng thuốc sớm hoặc kết hợp các loại thuốc không được chỉ định.
- Khám sớm: Cửa sổ “vàng” để điều trị giời leo hiệu quả nhất là trong vòng 72 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. Do đó, khi nghi ngờ mắc bệnh, cần đi khám bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt.
Tiêm vaccine phòng ngừa virus Varicella Zoster gây giời leo và thủy đậu
Ngoài ra, việc tiêm vaccine phòng thủy đậu (cho trẻ em và người lớn chưa từng mắc) và vaccine phòng giời leo (cho người trên 50 tuổi) là biện pháp hiệu quả để phòng ngừa hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh do virus VZV gây ra.
Kết Luận
Thuốc bôi trị giời leo, đặc biệt là Acyclovir dạng thuốc mỡ, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát virus tại chỗ, làm khô tổn thương và giảm các triệu chứng khó chịu của bệnh zona thần kinh. Bên cạnh Acyclovir, một số dung dịch sát khuẩn và làm khô da khác cũng có thể được bác sĩ chỉ định tùy theo tình trạng bệnh. Tuyệt đối không tự ý sử dụng các loại thuốc chống dị ứng hoặc thảo dược không rõ nguồn gốc.
Để điều trị giời leo an toàn và hiệu quả, người bệnh cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và nhận phác đồ điều trị phù hợp, bao gồm cả chỉ định về loại thuốc bôi, liều lượng và thời gian sử dụng. Việc tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ kết hợp với chăm sóc cá nhân đúng cách sẽ giúp bệnh nhanh khỏi, giảm đau và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài.
Tài liệu tham khảo:
- [1] American Academy of Ophthalmology (aao.org).
- [2] GSK Vaccination (gskvaccination.com).